2006 yilinda isinden istifa edip, Guney Afrika'ya seyahate gittiginde tanistigi Stephen "Sugar" Segerman, Malik Bendjelloul'a Sixto Rodriguez adinda ABD'li bir muzisyenden bahsetmis. Rodriguez'in Guney Afrika'ya uzanan hikayesini duyan Malik Bendjelloul cok heyecanlanmis ve bu hikayeyi arkadaslariyla paylasarak once televizyonda yayinlanabilecek yarim saatlik bir belgesel cekmeyi dusunmus. Stephen "Sugar" Segerman, Benjelloul'un Rodriquez'in kizlari ile iletisime gecmesini saglamis. Ilk baslarda Rodriguez bu filmde yer almayi kabul etmese de bu projeye devam etme karari almislar ve aslinda hikayenin boyle daha gizemli olacagini dusunmusler. Sonra ikna etmeyi basarmislar fakat aslinda bir sorun varmis. Rodriguez cok birikimli, siyaset, tarih ve felsefe gibi alanlarda konusmayi cok seven biri olmasina ragmen kendinden bahsetmeyi sevmiyormus. Bu acidan biraz zorlanmislar. Bu da filmde cok acik goruluyor. Rodriguez kendisi ile ilgili sorulan cogu soruya kisa, kacamak cevaplar veriyor ya da bilmiyorum deyip geciyor :)
SPOILER
Yonetmen, 1 ay Guney Afrika'da vakit gecirerek filmde kullandigi gorusmeleri kaydetmis ve daha sonra Isvec'e geri donmus. Once bunun televizyonda yayinlanacak kisa bir belgesel olabilecegini dusunse de uzun suren yayina hazirlama asamasini da hesaba katarak aslinda "Citizen Kane" gibi bir film formatinda cikarmak aklina gelmis. Filmin acilisini bir zamanlar cok iyi bildikleri birini simdi arayan insanlari on plana cikarmak, daha sonra bu insanin gecmisini yansitmak ve en sonunda da gunumuzde yasanan hikayesine odaklanmak olarak belirlemis belgeselin planini. Calismalarina 2008 yilinda basladigi belgeselin tamamlanmasi 4 senesini almis ve sonucta muhtesem bir belgesel cikmis. Basindan sonuna kadar cok heyecanli bir sekilde izledim. Zaten hikaye olaganustu ama bu hikayeyi cok iyi aktarmis. Belgeselin basinda Rodriguez denen muzisyenin bir konser sirasinda kendini yakarak seyircilerin onunde intihar ettigi bilgisi veriliyor ve filmin sonlarina dogru ise aslinda bunun bir sehir efsanesi oldugu ortaya cikiyor. Ben bunu ogrendigimde gercekten cok uzun suredir haber alamadigim birini bulmus gibi sevindim. Sanirim belgeseli akici ve carpici yapan da bu gercegin sonradan aciklanmasi.
Simdi gelelim Sixto Rodriguez'in hikayesine...
1942 dogumlu olan Sixto Rodriguez 1920'lerde Meksika'dan ABD'nin Detroit sehrine gocen bir isci bir ailenin 6. cocugu. Ismi de 6. cocuk olmasindan dolayi "Sixto" olarak verilmis. Detroit'teki Wayne State Universitesi'nde felsefe okumus. Anne ve babasi Detroit'te gocmen olarak cok zor zamanlar gecirmis ve yabancilasma ve ayristirmaci politikalardan etkilenen ve fakirligin hukum surdugu bir ortamda buyuyen ve muzige ilgi duyan bir cocuk olarak buyumus. Bu yasadiklari sarki sozlerine de yansimis.
Once 1967 yilinda Rod Riguez ismiyle "I'll Slip Away" isimli bir single cikarmis. Bundan 3 yil sonra Sussex'e yerleserek Sussex Record sirketiyle album anlasmasi yapmis ve bundan sonra isim olarak "Rodriguez"' i kullanmaya karar vermis. 1970 yilinda Cold Fact, 1971 yilinda ise Coming From Reality isimli butun sozleri ve muzikleri kendine ait olan 2 album cikarmis. Bu albumleri satmayinca, 3. albumunun calismalarina devam ettigi yillarda Sussex ile anlasmasina 1975 yilinda son verilmis. Bunlardan sonra Rodriguez profesyonel muzik hayatina son vermis ve Detroit'te insaat islerinde calisarak mutevazi bir hayat yasamis fakat her zaman politik olaylarda aktif olmus. Hic bir zaman haksizliga, fakirlige karsi, isci sinifinin haklari icin aktivist olarak calismayi birakmamis hatta 1989 yilinda belediye baskani olmak icin secimlere katilmis ama sadece 39 oy almis. Kendi ulkesinde unlu olamayan ve albumleri satmayan Rodriguez aslinda Avustruralya, Yeni Zelanda ve Guney Afrika'da 1970'lerde cok unlu olmus ve albumleri cok satmis. Bu ulkelerde Rodriguez'in unu kendi doneminde ABD'de unlu olan Bob Dylan, Cat Stevens gibi muzisyenlerle karsilastirilabilecek kadar artmis. Belgeselde de deginildigi gibi Rodriguez'in o donemde ABD'de unlu olamamasini gocmen olmasina ve adinin cok klasik bir Meksikali adi olmasina baglamislar. Irkciligin ABD'de cok fazla oldugu o donemlerde bunlar etkili olmustur gercekten.
Rodriguez hayrani olan Guney Afrikalilar onun hakkinda aslinda cok az bilgiye sahipler ve hatta Rodriguez'in konser sirasinda kendi yakarak intihar ettigine inanirlarmis. Rodriguez ise Guney Afrika'da 1970'lerden beri cok unlu oldugunu, albumlerinin acayip sattigini ancak 1997 yilinda Guney Afrika'da album kayitlari yapan Stephen "Sugar" Segerman'in Rodriguez'i uzun sure aradiktan sonra bulmasiyla ogrenir. Uzun sure ulasmak icin ugrasirlar cunku ellerindeki plaklarin uzerinde hicbir adres, telefon bilgisi yoktur. Sadece Sussex Record'a ait telefonlari ararlar ama oradan Rodriguez'in nerede yasadigi ya da iletisim bilgilerini bulamazlar. Plaklarinda Rodriguez'in asil adinin Sixto oldugu bile yazmiyordur ve yillardir hayranlikla dinledikleri muzisyenin asil ismini de cok sonra onu bulunca ogrenmislerdir. Segerman bir kac arkadasiyla birlikte Rodriguez'i taniyanlarin ya da nerede oldugunu bilenlerin bildiklerini paylasmasi icin bir websitesi bile hazirlarlar. Rodriguez'in Detroit'te yasayan kizi da bu wesbitesinden haberdar olup, buradan bir mesaj gonderir ve telefon numarasini birakir. Hemen buyuk bir sevincle arayarak Rodriguez'in hala yasadigi haberini alirlar. Hatta sonrasinda Rodriguez ile de bir telefon gorusmesi yaparlar. Sonrasinda olaylar corap sokugu gibi gelir zaten.
Rodriguez kizlariyla birlikte Guney Afrika'ya gelir. Ucaktan indiklerinde bir limuzin ve gazeteci ordusu beklemektedir. Kizi hic kendilerini beklediklerini dusunmeyerek, unlu biri var sanirim ucaktan inecek, yolu acalim bari diye dusundugunu ve sonrasinda aslinda butun bu hazirligin Rodriguez'i karsilamak icin yapildigini anladigini belgeselde anlatiyor. Hatta ABD'den yola cikmadan once konsere 30-40 kisiden fazla kisinin gelmeyecegini dusundugunu ve sonrasinda buyuk spor salonu dolusu seyirciyi gordugunde cok sasirdigini da anlatiyor.
Rodriguez, 6 Mart 1998'deki ilk konserinde sahneye ciktigi anda seyircilerin cigliklarindan ve sevgi gosterileriden dolayi muzigi bir sure durdurur ve "Thanks for keeping me alive" (Beni yasattiginiz icin tesekkurler) der. Belgeselde bu konserden cekilmis video kayitlari da kullanilmis. Gercekten o kisim beni cok etkiledi. Buyuk bir spor salonu Rodriguez hayranlari ile dolup tasmis ve herkes hep bir agizdan sarkilarini soylemis. Baris Manco'nun Japonya konserlerine benzettim aslinda. Rodriguez ilk konserinden sonra 8 tane daha konser vermis ve sonrasinda hayranlariyla biraraya gelip, imza dagitmis. Hatta bir hayrani Rodriguez'in dovmesini yaptirmis koluna. Rodriguez daha sonralarda da Guney Afrika'ya gelip 30'a yakin konser vermis.
1970'ten 1998 yilina kadar Guney Afrika'da satilan albumlerden hic para kazanmayan Rodriguez bu isin pesine bile dusmemis ama birileri saglam para kazanmis belliki. Ama suanda bu belgesel ile birlikte unu ABD'de de artan Rodriguez 70 yaslarinda olmasina ragmen ABD'de, Ingiltere'de Guney Afrika'da, Avustrulya'da konserler vermeye devam etmektedir. Gozundeki glokom denilen rahatsizliktan dolayi gorme yetisindeki azalmaya ragmen. 2009 yilinda cikardigi ilk 2 album tekrar baska bir yapimci sirket tarafindan piyasaya surulmustur. Simdi album satislarindan ve konserlerden para kazanmaktadir. Hatta yarim kalan 3. albumunu de tamamlamak icin calisiyorlarmis. 2013 yilinda ABD'de de bir cok yerde konser vermistir. Umarim bir gun denk gelir de ben de canli canli dinleyebilirim. Gec kazandigi ununun keyfini surmekte Rodriguez simdi ama zenginlik icinde yasarayarak degil. Hala 40 senedir yasadigi evde, mutevazi bir hayat surmektedir. Birikimini kizlarina ve onu bu yolda destekleyen arkadaslarina birakmak istemektedir. Bu mutevazi adam Oscar odul torenine bile orada bulunmasinin filmi yapanlarin onune gececegini dusundugu icin gitmemis. Evinde televizyon kanallari aboneligi olmadigi icin de izlememis ve filmin Oscar kazandigini uyudugu icin gec ogrenmis. Arabasi, bilgisayari hatta 3-4 ay oncesine kadar cep telefonu bile olmayan Rodriguez, kizlarinin baskilarina dayanamayarak bir cep telefonu edinmis.
Rodriguez'in Guney Afrika'da unlu olusuyla ilgili bir kac rivayet var ama bunlardan biri ABD'li bir kizin Guney Afrika'ya tatile gelirken Rodriguez'in plagini getirmesi ve sarkilarini seven bir arkadasina plagi birakmasiyla ununun yayildigidir. Bu ne kadar dogru bilinmez. O donemlerde disa kapali bir toplum olan Guney Afrika'da televizyon, radyo dahil hersey devlet kontrolu altindaymis. Güney Afrika'da 1948 - 1994 yılları arasında, Ulusal Parti hükümeti tarafından uygulanan ırkçı ayrımcılık sistemi (apartheid) uygulaniyormus. Irkciliga karsi hareket (anti-apartheid) ulkedeki bir kac rock grubunun sarkilarindan esinlenmis ve bunlardan biri de Rodriguez'mis. Hatta bazi sarkilari bu hariketin marsi gibi olmus. "Her devrim bir sarkiya ihtiyac duyar" diye anlatiliyor belgeselde. Irkciliga karsi hareket Güney Afrika'da 1960-1994 yılları arasında ırk ayrımcılığına son vermek için yürütülmüş uluslararası bir mücadeledir. 21 Mart 1960'taki Sharpeville Katliamı'ndan sonra, Afrika Ulusal Konseyi'nden ayrılanların ırk ayrımcılığına karşı olusturduklari bu hareket, Nisan 1994'te seçimi kazanıp, Nelson Mandela devlet başkanlığı koltuğuna oturduğunda sona ermistir.
Yani yillarca Detroit'te politik olaylarda uzerine duseni yapmaya calisan Rodriguez, bilgisi disinda muzigi ve sarkilariyla Michigan'in cok uzaginda bir yerlerde insanlari etkilemeyi basarmis. Cok onemli bir politik degisim yapmalari konusunda onlarin en onemli ilham kaynagi olmus ve aslinda Guney Afrika toplumunun degisimine cok onemli bir katki saglamistir, hic farkinda bile olmadan. Simdi bu olaylarin farkina vardiktan sonra en cok buna seviniyordur diye dusunuyorum. Cok gec te olsa unlu olduguna ya da para kazandigina degil.
Ben ise boyle guzel bir belgesel izledigime ve dahasi boyle bir muzisyeni gec olsa da tanidigima seviniyorum. Simdiden sarkilarini dinlemeye hatta eslik etmeye basladim bile...
Film Afisi Sixto Rodriguez
Kaynaklar:
http://www.hollywoodreporter.com/race/searching-sugarman-malik-bendjelloul-interview-422328
http://en.wikipedia.org/wiki/Sixto_Rodriguez
http://en.wikipedia.org/wiki/Malik_Bendjelloul
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder