Porto Riko - 1: Porto Riko Tarihi ve Genel Bilgiler

4 Nisan'dan 11 Nisan'a kadar Porto Riko'daydim. Karayipler'i gercekten cok merak ediyordum ve Porto Riko Karayipler'de gormeyi cok istedigim yerlerden biriydi. 1 hafta boyunca cok guzel vakit gecirdim. 

Porto Riko Adası’ni, Christopher Colombus kesfetmis. Colombus, 1493 Eylul'unde çıktıgı ikinci yolculugunda, bugunku Porto Riko'ya ayak basmıs. Son derece korunaklı limanlari nedeniyle Ispanyolların adaya ayak basısından sonra bolgenin en onemli limani olmus. Orta Amerika'ya yelken acan Avrupalı gemicilerin Atlantik Okyanusu'nu gectikten sonra sıgınabilecekleri en yakın, korunaklı limana ve dogal kaynak sularina sahip olan simdiki San Juan bolgesi zamanla zenginleşmiş. Ve bu yuzden Porto Riko (Puerto Rico) Ispanyolca'da zengin liman anlamindadir. Colombus'un adaya ayak basisindan sonra, Tanoi yerlileri'nin yasadigi ada Ispanya Imparatorlugu tarafindan yonetilmeye baslanmis ve 400 yil boyunca boyle devam etmis. Yerli halk kolelige zorlanmis ve Avrupa'dan gelen bulasici hastaliklardan (ozellikle su cicegi) dolayi yok olmuslar.  Bu yuzden yeterince is gucu saglanmasi amaciyla Afrika'dan koleler getirilmis. Daha sonra ada Ispanya - Amerika Savası boyunca ABD tarafından işgal edilmis. Ispanya resmi olarak savası sona erdiren 1898 Paris Antlaşması geregi ulkeyi terketmis ve bu tarihten beri ada ABD tarafindan yonetilmektedir.

Porto Riko icislerinde bagimsiz, dis islerinde ABD'ye bagli ozerk bir bolgedir. Bir cok kucuk adadan olusur ve bunlarin en buyukleri Mona, Vieques ve Culebra'dir. Karayipler Denizi'nin kuzeydogusunda ve Dominik Cumhuriyeti'nin dogusunda yer alir. Baskenti San Juan, nufusu 4 milyon (2007), kisi basina dusen milli geliri yaklasik $20,000'dir.  

Yonetim bicimi Cumhuriyet'tir. Baskani Barack Obama'dir ve bir de ic islerinde gorevli valileri vardir. Kullanilan para  birimi ABD Dolari, resmi dilleri Ispanyolca ve Ingilizce'dir fakat  okullarda asil kullanilan dil Ispanyolca'dir. Hemen hemen herkes Ingilizce az da olsa konusabilmektedir. Bu konuda hic sorun yasamadik. ABD Posta Servisi kullanilmaktadir. Porto Riko halki ABD askeriyesinde calisabilirler. Ozerk bir bolge olmalarindan dolayi ABD'nin takimlarindan ayri olarak olimpiyatlara kendi takimlariyla katilabilirler. Dunya guzellik yarismasina da ABD'den ayri olarak katilabiliyorlar ve eger federal hukumette calismiyorsa halk federal hukumet vergi formu doldurmak zorunda degil. 1917'den beri halk ABD pasaportuna sahiptir ve ABD sosyal sigorta kurumuna dahildir. Bununla birlikte, Porto Riko halki (ABD'de yasayanlar haric) ABD başkanlık secimlerinde oy kullanma hakkina sahip degildirler ve vergiler iç yönetim tarafından toplanır. Turkiye'den geliniyorsa Porto Riko'ya girebilmek için ABD vizesi gereklidir. ABD'den geliniyorsa, ic hat ucuslari gibi pasaportsuz girilebilir. ABD'ye giriste pasaport kontrolu yoktur, sadece gumruk kontrolu yapiliyor. Bazi meyve ve sebzeleri ABD'ye getirmek yasaktir - Ornegin elma: cantamda bulunan elmalari ABD'ye gelirken guvenlikte aldilar.

Halkin cogunlugu su an bu ozerk statunun devam etmesini istemektedir. Daha az bir cogunluksa ABD'nin bir eyaleti omayi istemektedir. ABD'nin eyaleti olmayi istemelerinin sebebi ise oy kullanma hakkina sahip olmak ve Porto Riko'nun federal hukumetten daha cok parasal kaynak alabilmesi. Az bir kisimsa bagimsiz olmak istemektedir. 

Adanin orta bolumu dagliktir. Ic klimi tropik olup yazları çok sıcak, kışları ise ılımandır. Yaz ve son bahar ayları fırtına mevsimi olarak adlandırılır. Porto Riko’nun baslıca zenginligi seker kamısından ileri gelir. Ayrıca, tutun, pirinc, patates, pamuk, kahve, ananas, muz cesitleri gibi sıcak iklim meyvaları da yetişir. Sanayi sektöründe ilac, elektronik, tekstil, petrokimyasallar, metal, makine, motorlu ulasım aracları, cam, cimento ve islenmis gıda urunleri öne cıkan faaliyet alanları arasındadır. Turizm sektoru bolgenin onemli faaliyet alanlarından birisidir. Turizm gelirleri daha cok cruise gemi turizminden kaynaklanmaktadır.

Bir sonraki yazilarimda gezdigim yerleri ve yedigim degisik yemekleri anlatacagim.